Pčelarstvo u Slovačkoj

(podaci iz marta 1997) 

Zahvaljujući povoljnim klimatskim i pašnim uslovima, pčelarstvo u Slovačkoj ima drugu tradiciju. Pčele su gajene još od dvanaestog veka. Reljef je veoma raznolik. Nizije, brda i visoke planine često se nastavljaju jedno na drugo, pa se reljef ponekad jako izmeni na rastojanju od 10km. Prema tome, slovački med obično predstavlja mešavinu medova. Raznolikost i bogatstvo izvora pčelinje paše omogućava uspešno pčelarenje  u skoro svim oblastima, što čini ukupno 49.032 kvadratna kilometra. 

U južnom delu Slovačke u rano proleće, pčelari utvrđuju procenat prezimelih društava i prate prolećni razvoj društava. Brzina razvoja zavisi od važnih izvora nektara i polena, kao što su vrbe, voće, i najvažnija, uljana repica. Na kraju cvetanja prolećnih biljaka, cveta beli bagrem. Šume bagrema su često izmešane sa hrastovim, koje pružaju povoljne uslove za mednu rosu. Izvori polena i nektara u toku leta su deteline, facelija, suncokret i poljski usevi. Na severnom delu Slovačke javlja se medna rosa sa četinara. To je osnovna pčelinja paša na visinskim i planinskim delovima Slovačke. Drugi izvori nektara na tim mestima su borovnice, maline i livadsko cveće, koji su otporni na hladniju klimu. 

Najznačajnija rasa pčela je kranjska. To je autohtona rasa na teritoriji Slovačke, popularna je zbog dobrog prezimljavanja, brzog prolećnog razvoja i mirnoće. Do skora se u Slovačkoj pčelarilo sa mnogo različitih tipova košnica. Danas je u porastu je broj unificiranih tipova košnica. Najčešća velIčina rama je 420´275mm ili 370´300mm. U Slovačkoj, komercijalni pčelari preseljavaju svoje košnice na paše. 

Poslednjih nekoliko godina vidan je trend smanjenja broja pčelinjih društava u Evropi. Uzroci su ekonomski, degradacija prirode i problemi sa bolestima pčela. Analogna situacija postoji u Slovačkoj. Danas je broj pčelinjih društava pao na ispod 300.000, dok je nedavno, kao 1989. godine bio 430.100. U toku 6 godina tranzicije, od “Plišane revolucije” 1989. godine, više od 10.000 pčelara je prestalo da se bavi pčelarstvom kao hobijem. Sada ima oko 26.000 pčelara, sa prosečno po 11 društava. 

Ipak, u poređenju sa statističkim podacima drugih evropskih zemalja, naša situacija nije najgora. Imamo još uvek oko 7,5 pčelinjih društava po kvadratnom kilometru. Za poređenje, Rumunija, Bugarska i Austrija imaju oko 5,5 pčelinjih društava po kvadratnom kilometru, u Nemačkoj je taj broj 4,5, u Italiji i Španiji 3,2 a u Irskoj i Švedskoj samo 0,2 društva po kvadratnom kilometru.

Dugogodišnji prosečan prinos meda po košnici je 12-15kg za godinu dana. Ipak, najveći prinosi mogu da iznose i više od 80kg meda po društvu. Nasuprot velikoj gustini pčelinjih društava, potrošnja meda u Slovačkoj je svega 0,25kg. Paradoksalno, iako Slovačka ima relativno malo pčelinjih društava, deo proizvodnje se izvozi sa izvoznim subvencijama. Između 1.500-2.000 metričkih tona meda, što čini 1/3 – 1/2 ukupne proizvodnje meda izvozi se godišnje iz Slovačke. U 1995. godini izvezena vrednost meda je bila približno oko 40 miliona kruna (100 kruna je 3,33 $), što je rezultovalo pozitivnim trgovinskim kreditom od 36 miliona kruna. Nažalost, cena proizvodnje 1kg meda prevazilazi njegovu tržišnu vrednost. U Slovačkoj, to je oko 75 kruna za 1kg, dok je u Španiji samo 12,8 kruna. (cena proizvodnje - prim. prev.)

Razlog je možda u maloj koncentraciji pčelinjaka. Pčelarstvo je još uglavnom neefikasno (neekonomično) zanimanje a ne visokoorganizovana industrija. Približno 75% pčelara drži manje od 10 košnica. Ministarstvo poljoprivrede pomaže slovačkim pčelarima u njihovim aktivnostima na više načina. Daje subvencije za zaštitu pčelinjih društava od niskih temperatura od 50 kruna (sada), sa očekivanim rastom sledeće godine najmanje dva puta više. Ministarstvo takođe učestvuje delom za lekove, lekovita sredstva i proveru pčelinjih društava, kao i izvozne subvencije za med.

Glavni problemi slovačkog pčelarstva su:

-          stagnacija cene meda (šećer je poskupeo 200% u odnosu na 1989)

-          brz rast dohotka, što znači da će više ljudi biti u stanju da kupi radije šećer a ne med.

-          nezainteresovanost mladih za pčelarstvo (28% pčelara su penzioneri) i

-          orijentacija slovačke poljoprivredne industrije ka velikim profitabilnim projektima sa manjim rizikom

Ovi problemi su prouzrokovali smanjenje broja društava za 35% od 1989. Prihvatanje koncepta budućeg razvoja pčelarstva u Slovačkoj od strane Ministarstva poljoprivrede može biti značajno u ovoj situaciji, sadrži strategiju pčelarstva do 2005. godine.

Preduzeća koja rade sa medom i drugim pčelinjim proizvodima su uglavnom mala. Najveća potražnja je za mednu rosu i monoflorne medove. Med se na tržištu nalazi u različitim pakovanjima. U prodaji postoji medovima, medni kolač sa đumbirom i medenjaci različitog oblika. Može se videti jedinstvena dekoracija nacionalnim ornamentima. Takođe, u prodaji su proizvodi od voska i propolisa. Situacija je lošija za proizvode od matičnog mleča i pčelinjeg otrova.

Na razvoj pčelarstva negativno su uticale bolesti i štetočine pčela i pčelinjeg legla (varoza, evropska i američka trulež). Varoza je otkrivena 1978. Između 1978. i 1982. godine 20.000 društava je stradalo. Od 1983. godine, od kada se primenjuje efikasno lečenje, ova bolest se kontroliše. Koristimo metod dimljenja, sa lokalnim trakama sa amitrazom - Avartin, ili preparate sa fluvalinatom ili flumetrinom.

1869 godine je formirana prva pčelarska organizacija na teritoriji Slovačke, Slovačko udruženje pčelara u Gornjoj Ugarskoj. Posle mnogo organizacionih promena, pčelari su danas organizovani u Slovačko udruženje pčelara (oko 90% organizovanih pčelara) i takođe, od oktobra 1990. u Udruženje pčelara Slovačke (preostalih 10%). Najveći mesečni časopis je «Vcelar», koji se izdaje u Bratislavi.

Na severu zemlje, u malom gradu Liptovsky Hradok, nalazi se pčelarski institut, kao deo instituta (Research Institute of Animal Production) u Nitri. Institut u Hradoku nije veliki , ipak, ima zaposlene radnike svih specijalizacija. Zajedno sa poljoprivrednim fakultetom u Nitri i veterinarskim fakultetom u Košicama, taj institut koordinira planove, istraživački rad, osemenjavanje matica i druge programe na selekciji u pčelarstvu.