Home

Pčelarstvo u svetu

Miljko Šljivić

PČELARSTVO SRBIJE

Prirodni uslovi, umerena kontinentalna klima i bogatstvo biljnog sveta pružaju odlične uslove za gajenje pčela u Srbiji. Na površini od 88.361 kvadratnih kilometara, gde živi 9,8 miliona stanovnika, ima oko 30.000 pčelara sa približno 430.000. košnica. Medonosni potencijali omogućavaju znatno veći broj košnica, prema proceni stručnjaka i preko 1.200.000.

Za dobro iskorišćenje paša neophodno je seljenje košnica. Pčelari svake godine sve više koriste kamione, autobuse i prikolice  sa ugradjenim košnicama radi seljenja ili sele sistemom utovara-istovara. U Srbiji ima preko 800 vozila sa ugradjenim košnicama, a sve je više prisutno i paletno seljenje pčela. Kod tog načina selidbe, na paleti je postavljeno obično po pet košnica, koje se dizalicom na kamionu lako i brzo utovaraju i istovaraju prilikom seobe. Radi poboljšanja paše pčelari sve više gaje medonosno bilje poput facelije i drugih.

Od tipova košnica u Srbiji preovlađuju Langstrot Rutova (LR), Dadant Blatova (DB) i AŽ košnica. Veliki pčelari sa preko sto košnica i pčelari koji paletno pčelare imaju uglavnom LR  košnice. Pčelari sa manjem brojem košnica i stacionarni pčelari imaju DB košnice, dok pčelari sa ugradjenim košnicama na prevoznim sredstvima imaju AŽ košnice. Ostali tipovi košnica su manje zastupljeni.

Godišnja proizvodnja meda u Srbiji kreće se od 3 do 5 hiljada tona i ona se plasira na domaćem tržištu. Godišnja potrošnja meda po stanovniku je 0,7 kg. Otkup meda radi izvoza skoro i da ne postoji, ili se radi o zanemarujućim količinama.

U Srbiji je zastupljena Kranjska rasa pčela (Apis mellifera carnica). Njene najvažnije osobine su izuzetna mirnoća, dugovečnost i dobro prezimljavanje sa relativno malom potrošnjom hrane. Poboljšavanjem rase pčela putem selekcije na prinose, bolesti i druge osobine, bavi se centar za proizvodnju matica “Agroekonomik” u Beogradu. Kapacitet centra je 10.000 matica godišnje. Cena matice je jednaka protivrednosti 2kg meda u maloprodaji ili 3kg meda u otkupu. Tražnja za maticama u Srbiji je daleko veća, pa se planira otvaranje novih centara. Jedan takav centar “Timomed” - Knjaževac je u toku 2002 godine imao probnu proizvodnju, a za naredne godine planira se proizvodnja od 6000 matica godišnje. Stanje nedovoljnog broja matica na tržištu koriste neregistrovani proizvodjači matica i prodaju matice bez ikakve selekcije.

Povećana nezaposlenost u zemlji uticala je da se sve više ljudi bavi pčelarstvom, bilo kao osnovnim, ili kao dopunskim zanimanjem. Razvoj pčelarstva imao je za posledicu sve veću tražnju rojeva na tržistu. Promet pčelinjih rojeva se obavlja paketno (1,2 kg pčela i matica) ili na ramovima (obično 5 ramova od kojih 3 sa leglom). Tražnja za paketnim rojevima se javlja i u predelima kasnih paša radi pojačavanja osnovnih društava. Ti rojevi se nabavljaju u krajevima gde je klima povoljnija i gde postoje rane pčelinje paše. Prilagodjavajući se zahtevima tržista, jedan deo pčelara se orjentisao na proizvodnju rojeva ili u kombinaciji sa korišćenjem prve paše pa zatim prodajom rojeva. Za profesionalno bavljenje pčelarstvom u Srbiji neophodno je preko 150 košnica i broj takvih pčelara raste svake godine.

Od 30.000 pčelara u Srbiji, 9.000 je učlanjeno u 173 udruženja koja čine Savez pčelarskih organizacija Srbije. Članarinu Savezu pcelari plaćaju u protivrednosti 3kg meda, a kao članovi dobijaju “Pčelar”, časopis Saveza koji izlazi svakog meseca.

Savez ima sledeće zadatke: informativni, edukativni, druženje i zastupanje pred državnim i drugim organima. Preko svog časopisa, putem javnih glasila, drugih medija i preko udruženja, direktno informiše člansto o dešavanjima u zemlji i svetu u oblasti pčelarstva. Kroz edukativne aktivnostimi, putem časopisa, knjiga, predavanja, savetovanja i druge vidove, Savez utiče na obrazovanje članstva u pogledu gajenja pčela, a na stanovništvo u pogledu značaja pčelinjih proizvoda za zdravlje ljudi. Radi informisanja potrošača, Savez pokreće reklamne kampanje. Edukaciji pčelara, kao značajnom vidu aktivnosti Saveza, poklanja se velika pažnja. Na poljoprivrednom fakultetu u Zemunu postoji katedra za pčelarstvo, a u okviru srednjih poljoprivrednih škola pčelarstvo se sluša fakultativno. Neke poljoprivredne škole imaju svoje pčelinjake. Radi sprovođenja edukativne delatnosti u okviru Saveza postoji aktiv predavača koga čine eminentni stručnjaci iz oblasti pčelarstva kao i istaknuti pčelari praktičari. U udruženjima se tokom zime organizuju ciklusi predavanja, a naročito dobre rezultate dali su debatni klubovi, koje organizuju udruženja tako što jedan član na zadatu temu napravi uvod a ostali prisutni članovi se uključuju u diskusiju.

U Srbiji ne postoji institut za pčelarstvo, već samo jedno odeljenje u sklopu Instituta za krmno bilje u Kruševcu. U okviru 96 lokalnih TV stanica i 120 radio stanica u Srbiji, mnoga udruženja pčelara imaju svoje stalne ili povremene emisije. U domenu saradnje i druženja, Savez organizuje razne ekskurzije, putovanja, posete uglednim pčelinjacima, sajmove, izložbe  drugo. Pred državnim organima Savez nastupa u ime pčelara tražeci povoljnije uslove, naročito kod donošenja zakonskih propisa, za pčelare.

Korišćenje pčela radi oprašivanja je samo u manjoj meri. Pčelari u potrazi za pašom sele košnice i na taj način vrše oprašivanje bez nadoknade. Velika poljoprivredna gazdinstva imaju svoje pčelinjake radi oprašivanja poljoprivrednih kultura, dok jedan manji broj proizvodjača jabuka i semenskog suncokreta plaćaju oprašivanje.

Pčelarstvo kao deo poljoprivrede nema nikakve benificije od strane države. Država ne čini ništa kako bi olakšala položaj pčelarima. Što se tiče oporezivanja repromaterijala i opreme, od plaćanja poreza na promet oslobođeni su košnice, centrifuge i prese za saće, dok je sve ostalo oporezovano. Sadašnje rukovodstvo Saveza pokušava kod državnih organa da izbori bolje mesto pčelarstvu i veću pomoć od strane države.

Apiterapija kao vid lečenja pčelinjim proizvodima u Srbiji se smatra alternativnom medicinom. Ona nije zvanično zastupljena u lečenju, već pojedini lekari samoinicijativno savetuju korišćenje pčelinjih proizvoda i to pre svega preventivno. Česte izložbe i edukacija stanovnistva u pravcu značaja pčelinjih proizvoda u ishrani i lečenju, uticali su da se poveća tražnja za lekovima i kozmetičkim sredstvima na bazi meda i pčelinjih proizvoda. To je pak imalo za posledicu pojavu firmi koje se bave proizvodjnjom i prometom lekovitih i kozmetičkih sredstava na bazi meda i pčelinjih proizvoda.

Zdravstvena zaštita pčela je prepuštena samim pčelarima, iako u dijagnostici učestvuje 12 veterinarskih instituta rasporedjenih na celoj teritoriji Srbije. Sadašnje ministarstvo poljoprivrede je donelo propise gde pčelinje bolesti izjednačava sa drugim bolestima životinja, te očekujemo veću pomoć veterinarskih službi. Što se tiče lekova, Srbija ima nekoliko proizvodjača lekova za pčelinje bolesti, čiji kapaciteti višestruko prevazilaze potrebe u zemlji, pa se veliki deo proizvodnje izvozi.

Buran razvoj pčelarstva prati i razvoj opreme. Sve je više proizvodjača opreme koja po kvalitetu zadovoljava svetske standarde. Prizvodjači opreme značajan deo proizvodnje izvoze.

Posebno, značajno mesto u pčelarstvu Srbije zauzimaju pčelarske izložbe, koje se održavaju jednom godišnje u svakom većem gradu i traju 2 do 3 dana. Na pčelarskim izložbama prodaju se pčelinji proizvodi, kao i oprema za pčelare. Propratne aktivnosti izložbi su predavanja za pčelare, za posetioce, okrugli stolovi sa diskusijama na odredjenu temu, posete pčelinjacima, konferencije za štampu, dodele priznanja zaslužnim pčelarima i druge aktivnosti vezane za propagandu pčelarstva